Przemoc psychiczna – co to jest i jakie są jej formy?

Przemoc psychiczna to forma agresji polegająca na stosowaniu działań, które mają na celu zdominowanie, zastraszenie określonej osoby czy też podejmowanie działań zagrażających jej godności i autonomii. Może ona przejawiać się np. poprzez poniżanie, izolowanie, szantażowanie, grożenie czy manipulowanie.

Przemoc psychiczna – na czym polega?

Przemoc psychiczna polega na stosowaniu działań, które mają na celu zdominowanie, zastraszenie lub kontrolowanie innej osoby za pomocą słów, gestów, zachowań lub działań zagrażających jej godności i autonomii. Formy przemoc psychicznej ą różnorodne, w tym np. poniżanie, szantażowanie, izolowanie, grożenie, manipulowanie, ignorowanie czy krytykowanie. Ofiary przemocy psychicznej często doświadczają silnego stresu, lęku, poczucia osamotnienia, niskiej samooceny i bezradności.

Definicję przemocy w tym przemocy psychicznej znaleźć można w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, która przemoc określa jako jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia, naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą.

Przemoc psychiczna a paragraf Kodeksu Karnego

Przemoc psychiczna jest karalna zgodnie z polskim Kodeksem Karnym. W rozdziale XXVI „Przestępstwa przeciwko rodzinie i opiece ” Kodeksu Karnego przewiduje się karalność przestępstwa znęcania się nad inną osobą w tym znęcania psychicznego (art. 207).  Przemoc psychiczna może być uznana za element tych przestępstw, jeśli doprowadza do znacznej szkody w zdrowiu psychicznym ofiary. Warto jednak pamiętać, że przemoc psychiczna może przybierać różne formy, a każda z nich może być oceniona indywidualnie przez organy ścigania i wymiar sprawiedliwości.

Przemoc psychiczna – kiedy dochodzi do przestępstwa?

Do przestępstwa dochodzi wówczas, gdy przemoc psychiczna spełnia określone warunki określone w polskim Kodeksie Karnym. Według utrwalonego już orzecznictwa dotyczącego art. 207 Kodeksu Karnego, przestępstwo znęcania się nad inną osobą polega na powtarzającym się nękaniu pokrzywdzonego, mającym na celu doprowadzenie go do sytuacji bez wyjścia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu psychicznym lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu. 

W każdym przypadku organy ścigania i wymiar sprawiedliwości oceniają indywidualnie, czy dana sytuacja stanowi przestępstwo przemocy psychicznej. Ważne jest, aby zwracać uwagę na wszelkie formy przemocy psychicznej i nie bagatelizować ich, gdyż niektóre zachowania, które na pierwszy rzut oka wydają się niewinne, mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne ofiary. 

Niestety ofiarami przemocy psychicznej coraz częściej są dzieci, które doświadczają jej w placówkach szkolno-wychowawczych. Agresja rówieśników najczęściej przyjmuje postać znęcania się psychicznego nad ofiarą, która nie pozostawia widocznych śladów agresji ale bardzo silnie oddziałuje na sferę psychiczną nastolatka. 

Przemoc psychiczna – przykłady

Przemoc psychiczna to złożone zagadnienie, które może przybierać różne formy i objawiać się na różne sposoby. Poniżej przedstawiam kilka przykładów zachowań, które mogą być uznane za przemoc psychiczną:

• Wyśmiewanie, krytykowanie, poniżanie, ignorowanie lub izolowanie od rodziny i przyjaciół.
• Groźby, zastraszanie, szantażowanie, kontrolowanie lub ograniczanie swobody działania.
• Zmuszanie do wykonywania działań lub podejmowania decyzji, które nie odpowiadają własnym wartościom i przekonaniom.
• Ciągłe narzekanie, zachowania powodujące wyrzuty sumienia, które mają na celu zmanipulowanie ofiary.
• Zmuszanie do wykonywania czynności seksualnych, na przykład przez szantażowanie lub groźby.
• Wymuszanie na ofierze rezygnacji z pracy, nauki lub innych działań, które były dla niej ważne.

Warto podkreślić, że każda sytuacja i relacja międzyludzka jest inna i że każde zachowanie, które na pozór wydaje się być niewinne, może być uznane za przemoc psychiczną, jeśli powoduje cierpienie i uszczerbek na zdrowiu psychicznym.

Jak założyć sprawę karną o przemoc psychiczną?

Złożenie sprawy karnej o przemoc psychiczną zależy od kraju i jego systemu prawno-karnego. W związku z tym, poniższe informacje mają charakter ogólny i nie stanowią porad prawnych. W większości krajów istnieje możliwość zgłoszenia przemocy psychicznej do organów ścigania poprzez skierowanie wniosku o ściganie do policji lub prokuratury. W przypadku Polski, można złożyć zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa do Policji lub Prokuratury. Wniosek może być złożony osobiście do protokołu lub w formie pisemnej. Warto wiedzieć, że w przypadku przestępstw popełnionych w rodzinie, funkcjonuje procedura „Krok po kroku”, która jest dostępna na stronie internetowej Policji.

Wniosek powinien zawierać jak najdokładniejsze informacje na temat przemocy psychicznej, w tym nazwisko sprawcy, daty i godziny zdarzeń, miejsca, w którym doszło do przemoc, rodzaj stosowanych działań itp. Ważne jest także, aby zgromadzić jak najwięcej dowodów, takich jak świadectwa, nagrania, korespondencja itp. W przypadku skierowania sprawy do sądu, warto skorzystać z usług adwokata lub radcy prawnego, którzy pomogą w zebraniu dowodów i reprezentowaniu ofiary w trakcie procesu. Warto również zwrócić się o pomoc do specjalistów zajmujących się przemocą psychiczną, takich jak psychologowie, psychiatrzy, prawnicy czy organizacje pozarządowe, które oferują wsparcie i poradnictwo dla ofiar przemoc psychicznej.

Co powinno zawierać zawiadomienie o możliwości popełnienie przestępstwa związanego z przemocą psychiczną?

W wyniku złożonego zawiadomienie organy ścigania mogą sporządzić akt oskarżenia. Akt oskarżenia to pismo procesowe, w którym przedstawia się zarzuty przestępstwa oraz dowody jego popełnienia. W przypadku przemoc psychicznej, akt oskarżenia powinien zawierać m.in.:

• Opis przestępstwa – określenie, o co konkretnie oskarża się sprawcę, np. naruszanie nietykalności cielesnej, znęcanie się nad osobą pokrzywdzonej.
• Opis zdarzenia – przedstawienie dokładnego przebiegu zdarzeń, okoliczności, miejsca oraz czasu, w których doszło do przemoc psychicznej.
• Opis szkód i skutków – przedstawienie szkód oraz skutków, jakie wynikły z popełnionej przemocy psychicznej, np. trauma, zaburzenia emocjonalne, depresja.
• Dowody – przedstawienie dowodów świadczących o popełnieniu przestępstwa, takich jak zeznania świadków, dokumenty medyczne, zapisy z kamer, nagrania dźwiękowe, korespondencja elektroniczna, SMS-y itp.
• Wniosek o wymierzenie kary – w akcie oskarżenia należy również zawrzeć wniosek o wymierzenie sprawcy kary za popełnione przestępstwo.

Proces o przemoc psychiczną – czy warto?

Warto podjąć proces o przemoc psychiczną, ponieważ jest to działanie, które może doprowadzić do uzyskania sprawiedliwości i ochrony przed dalszymi aktami przemocy. Proces taki pozwala na przeprowadzenie szczegółowego dochodzenia i udowodnienie winy sprawcy. Może to pomóc w uzyskaniu zadośćuczynienia oraz zapobiec przyszłym przypadkom przemocy psychicznej. Jednakże decyzja o podjęciu procesu powinna być dobrze przemyślana, ponieważ jest to proces emocjonalnie wymagający i może trwać długo. Warto zasięgnąć porady prawnika przed podjęciem decyzji.

Czy można pójść do więzienia za przemoc psychiczną – jakie są inne kary?

Tak, w przypadku przemoc psychicznej sprawca może ponieść konsekwencje karno-prawne i być skazany na karę pozbawienia wolności. W Polsce Kodeks karny przewiduje sankcje za przestępstwo narażenia na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu w rozumieniu art. 157 § 1 Kodeksu karnego. W przypadku przemoc psychicznej, kara w wymiarze podstawowym może wynosić od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności. 

Oprócz kary pozbawienia wolności, sprawca przemoc psychicznej może ponieść inne konsekwencje, takie jak grzywna lub ograniczenie wolności. Sąd może również orzec nakaz psychoterapii lub odbycie terapii uzależnień. Ważne jest, aby ofiara przemocy psychicznej zgłosiła sprawę na policję i zasięgnęła pomocy prawnika, który pomoże w osiągnięciu sprawiedliwości i uzyskaniu zadośćuczynienia.

W świetle polskiego prawa stosowanie przemocy psychicznej jest traktowane jako przestępstwo. Zostało ono uregulowane w art. 207 §1 k.k., zgodnie z którym:

„Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.

Przemoc psychiczna – statystyki

Dane dotyczące przemocy psychicznej są trudne do zbierania, ponieważ często pozostaje ona ukryta i niezgłoszona. Jednak według badań przeprowadzonych w Polsce:

• Około 15% kobiet i 10% mężczyzn doświadcza przemocy psychicznej ze strony swojego partnera lub partnerki.
• Około 25% kobiet i 10% mężczyzn doświadcza przemocy psychicznej ze strony innych osób, takich jak rodzice, dzieci, przyjaciele, pracodawcy lub nauczyciele.
• Przemoc psychiczna jest często obecna w sytuacjach przemocy domowej i jest zazwyczaj pierwszym rodzajem przemocy, jaki pojawia się w takich sytuacjach.
• Przemoc psychiczna może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, takich jak zaburzenia depresyjne, lęki, problemy z samopoczuciem, a nawet myśli samobójcze.

Należy jednak zauważyć, że ze względu na to, że przemoc psychiczna jest często ukryta i niezgłoszona, faktyczne dane na temat jej rozpowszechnienia mogą być znacznie wyższe niż te, które przedstawiono powyżej.